ΚΟΥΡΣΟΥΜ ΤΖΑΜΙ

Επιλογές πολιτιστικής ανάπτυξης, χωρίς καμιά προστιθέμενη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική αξία.

Στην εικόνα του εξωφύλλου απεικονίζεται το Κουρσούμ Τζαμί του Οσμάν Σαχ κι έφερε χρονολογία αποπεράτωσης του 979,(1571 μ.Χ.) κι αρχή κτίσεως του 1557. Ένα θρησκευτικό κτίσμα του 16ου αι. σχεδιασμένο από τον Οθωμανό αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν (Koca mimar Sinan).

Ιδρυτής του ομώνυμου τεμένους, ο Osman Sah ή Qara Osman Pasa, ήταν γιός του Mustafa Pasa (+932Η=1525/26), έχοντας παντρευτεί την κόρη του σουλτάνου Σελίμ Α ΄(1512-20).

Ο Οσμάν Σάχ όταν ήταν διοικητής του σαντζακιού των Τρικάλων ίδρυσε το τέμενος μαζί με τη γυναίκα του, προικίζοντάς το με αγαθοεργά ιδρύματα.

Η όποια αρχιτεκτονική, θρησκευτική και πολιτιστική αξία του Τζαμιού διατηρήθηκε μέχρι την τελευταία δεκαετία του 19ου κι αρχές του 20ου αι.(υπαγόμενο στο καθεστώς της συνθήκης προσάρτησης της Θεσσαλίας) Έκτοτε, με την έναρξη των βαλκανικών πολέμων, άρχισε να ερημώνεται και λόγω της ελληνοτουρκικής σύρραξης και του πολεμικού μένους των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων, καταρρέοντας χρόνο με το χρόνο έχασε το οποιοδήποτε αρχιτεκτονικό, θρησκευτικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.

Εγκαταλελειμμένο για πολλά χρόνια και απ΄΄ τη φθορά του χρόνου στο τέλος απόμεινε μόνο ο σκελετός του, καταφύγιο πτηνών κι αδέσποτων ζώων, περιμένοντας να μπει στο οστεοφυλάκιο της ιστορίας.

Το 1936 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο από το Ελληνικό βασίλειο και μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και ό,τι ακολούθησε (επαναφορά της βασιλείας-δικτατορία), ένα κατερειπωμένο μνημείο της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Το 1985 με την επαναλειτουργία του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και την επαναφορά της ελευθερίας του λόγου αναπτύχθηκαν επτά χαρακτηριστικές κατηγορίες προβολής και ανάδειξης της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης των Τρικάλων, από ιστοριογράφους, δημοσιογράφους, συλλόγους κι από την τέχνη γενικότερα (λογοτεχνία-ζωγραφική-φωτογραφία, γλυπτική κ.ά.)

Μία κατηγορία ανάδειξης μνημείων πολιτιστικής ταυτότητας ήταν η προβολή των θρησκευτικών χριστιανικών μνημείων(ναών και μοναστηριών). Δεύτερη των οθωμανικών μνημείων. Τρίτη των νεοελληνικών-νεοκλασικών. Τέταρτη των αρχαιοελληνικών της αρχαίας Τρίκκης και του επιφανέστατου Ασκληπιείου της. Πέμπτη της δημοτικής και λαϊκής παράδοσης, έκτη των μοντέρνων μνημείων και έβδομη του φυσικού κάλλους.

Μιμάρ Σινάν

Οι κατηγορίες ενδιαφέροντος των δημοτικών κι άλλων αρχών, μνημείων ανάδειξης της πολιτιστικής ταυτότητας των Τρικάλων, κυρίαρχες υπήρξαν οι δυο πρώτες μόνο. Των ναών-μοναστηριών και του Κουρσούμ τζαμί-οθωμανικό λουτρό- Τουρμπές-μαχαλάς βαρουσιού), λαμβάνοντας τη μερίδα του λέοντος, μεγάλους και συνεχείς οικονομικούς πόρους προβολής, συντήρησης, διάσωσης κι αποκατάστασης.

Με κύριο χαρακτηριστικό δείγμα ενδιαφέροντος εκ μέρους των δημοτικών κι άλλων αρχών το σκελετωμένο Κουρσούμ Τζαμί, άνευ ουδεμίας αξίας μετά την ερείπωση του. Ούτε από ισλαμικά κράτη εκδηλώθηκε ποτέ κανένα ενδιαφέρον για την όποια τύχη του. Εν τούτοις ξοδεύτηκαν εκατομμύρια χρήματα (ευρωπαίων πολιτών) και πρόσφατα για το οθωμανικό λουτρό με προγράμματα περιήγησης για να μαθαίνουν οι μαθητές, τι εστί οθωμανικό λουτρό.

Η διάσωση του Κουρσούμ τζαμιού άρχισε από το 1993 (εν μέσω πολλών διενέξεων περί οικονομικών σκανδάλων και όχι μόνο) και μετατράπηκε σταδιακά, ύστερα από άλλες επεμβάσεις σ΄ ένα μνημείο απείρου κάλλους καρακιτσαρίας, που κανείς μουσουλμάνος, έχων τα φρένας του σωστά θα το επισκέπτονταν ποτέ, αλλά ούτε κι άλλος που έχει κάποια σχέση με αποκατάσταση πολιτιστικών μνημείων και πολιτιστικής ταυτότητας.

Για την 3η κατηγορία, της διατήρησης, της συντήρησης και διάσωσης των νεοελληνικών –νεοκλασικών μνημείων, εκεί υπήρξε πραγματικό Βατερλό. Μνημεία του νεότερου ελληνικού βίου, συνυφασμένα με τη ζώσα κοινωνία των Τρικάλων, ανέπαφα ακόμη από οποιαδήποτε φυσική καταστροφή και φθορά του χρόνου μέχρι και το 1970, αφέθηκαν, καταρρέοντας το ένα μετά το άλλο κι άλλα γκρεμίστηκαν από δημοτικές αρχές, μη δίδοντας μήτε προνομιακούς όρους διατήρησής τους, αλλά ούτε κι άλλα κίνητρα για τη διάσωσή τους ή αγοράζοντάς τα. Μέτρα και κίνητρα που δόθηκαν για οικίες οθωμανικής αρχιτεκτονικής (μαχαλάς βαρουσιού).

Η νεοελληνική «Δημοτική Λαϊκή Αγορά» των Τρικάλων(1890), ένα οικοδομικό αριστούργημα, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Μένανδρο Ποτέσσαρο την γκρέμισαν οι δημοτικές φαγάνες, δημοτικής αρχής των Τρικάλων(1969).

Της τέταρτης κατηγορίας, συντήρησης κι αν΄΄αδειξης των αρχαιοελληνικών μνημείων της αρχαίας Τρίκκης, εκεί έγινε της πομπηίας. Δημοτικές αρχές κι άλλες, σαν τον Βεζούβιο σκέπασαν και σκεπάζουν ό,τι αναδείχθηκε από κορυφαίους αρχαιολόγους, (σε διάστημα 100 χρόνων αναζητώντας το Επιφανέστατο Ασκληπιείο της) και ό,τι αναδεικνύεται κι αποκαλύπτεται κατά καιρούς από τις εκσκαφές θεμελίων(σημαντικά και σπάνια ευρήματα) κατέληξαν πολλά από αυτά στα οστεοφυλάκια αρχαιολογικών υπηρεσιών κι άλλων αποθηκών.

Αυτό το οικοδομικό μεγαθήριο κτίστηκε με άδεια δημοτικών πολεοδομικών υπηρεσιών μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου της Αρχαίας Τρίκκης με σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα.

Αλλά και της δημοτικής και λαϊκής παράδοσης μνημεία κάθε είδους τέχνης και λόγου, πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτότητας, όπως το σπίτι του Βασίλη Τσιτσάνη, το παλιό ηλεκτρικό εργοστάσιο κ.ά) δεν υπήρξε κανένα σοβαρό ενδιαφέρον. Δασώθηκαν ελάχιστα και αυτά μόνο από το ενδιαφέρον κάποιων ζηλωτών της δημοτικής και λαϊκής παράδοσης. Του φυσικού κάλλους κανένα μεγάλο έργο εκτός από επεμβάσεις στα ήδη υπάρχοντα από δεκαετίες.

Σήμερα  το Κουρσούμ Τζαμί των Τρικάλων αποτελεί ένα δείγμα, κατασπατάλησης οικονομικών πόρων, χωρίς καμιά προστιθέμενη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική αξία.

Ένα παρόμοιο παράδειγμα, μοντέρνων έργων των Τρικάλων, του κακώς εννοούμενου εκσυγχρονισμού, ήταν η γέφυρα ΚΑΛΑΤΡΑΒΑ (ανάμεσα στις πολλές άλλες γέφυρες «μαϊμού» που ξεφύτρωσαν σε πολλές πόλεις της Ελλάδας.

       Η γέφυρα «Καλατράβα», ύστερα από τη μη αποπεράτωσή της οι μπουλντόζες δεν άφησαν ούτε πετραδάκι πίσω.