ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ

Περί Πνεύματος και Πολιτισμού

Η συνοικία της «Κρέμας» ήταν μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή περιοχή με γραφικά ταβερνάκια, παλιά καφενεδάκια, παραδοσιακά εργαστήρια, εκδοτικούς οίκους, βιβλιοπωλεία, θέατρα, κινηματογράφους, σχολές, πανεπιστήμιο, μέγαρο μουσικής, αίθουσες χορού, λυρικής και συγκέντρωνε ανθρώπους του πνεύματος και του πολιτισμού όλων των τεχνών.

Η αφρόκρεμα όλων των τεχνών ήταν και οι πελάτες του Τζωρτζή Κοντολίνη. Σχεδιαστής και όνομα μεγάλο στη μόδα των ανδρικών υποδημάτων. Τα μοντέλα του άφησαν εποχή στον κλάδο των χειροποίητων υποδημάτων με το στυλ τους, δοκιμάζοντας υλικά και πέρα των δερμάτινων ειδών.

-Ο σκηνογράφος κύριε Φώτη σε τι διαφέρει από εμένα; Αυτός έχει την τέχνη να στήνει σωστά τα σκηνικά του. Εσύ να παίζεις με την υποκριτική σου τέχνη σωστά το ρόλο σου και η αφεντιά μου να σας φτιάχνει άνετα και κομψά παπούτσια. Τέχνη και η δικής σας τέχνη και η δική μου. Το ερώτημα του Τζωρτζή είχε αποδέκτη τον εκλεκτό πελάτη του Φώτη Λεφουντάρη, ηθοποιό του Εθνικού Θεάτρου, την ώρα που δοκίμαζε με δυσκολία να φορέσει ένα ζευγάρι μοκασίνια.

-Θα πας πεταλωτή  μου στη διαμαρτυρία των πνευματικών ανθρώπων; Ο Τζωρτζής γύρισε το βλέμμα του προς την είσοδο πριν απαντήσει, προσπαθώντας να βγάλει το μπρούτζινο κόκκαλο από την αριστερή φτέρνα του παπουτσιού του Φώτη που είχε σφηνώσει. Η γνώριμη φωνή ήταν του Πίπη. Φίλος, πελάτης και η  καθημερινή ενημέρωσή του. Μαιτρ της ανδρικής μόδας ενδυμάτων και εκείνος. Ξεκίνησε την τέχνη του, ράβοντας γαμπριάτικα κουστούμια κι ύστερα από χρόνια έντυνε μόνο βουλευτές, τραγουδιστές, σταρ της εβδόμης τέχνης, πρωταγωνιστές του λάιφ στάιλ, και «σκουπιδιών», όπως έλεγε τα έργα τους, κάποιων εξ αυτών, ο Τάκης Αποσπερίτης, πελάτης του κι αυτός.

-Καλώς το πρακτορείο ειδήσεων της «Κρέμας» και ακόμη παραπέρα! Εσύ Πίπη θεωρείς τον εαυτόν σου άνθρωπο του πνεύματος και του πολιτισμού ; τον ρώτησε ο Τζωρτζής.

-Όσοι δημιουργούν έργα, υπηρετώντας τις ουσιαστικές ανάγκες του ανθρώπου είναι πνευματικοί άνθρωποι και του πολιτισμού. Η απάντηση ήρθε από τον Τάκη Αποσπερίτη, μπαίνοντας στο κατάστημα του Κοντολίνη. Ποιητής μεγάλος και συνδαιτυμόνας κι εκείνος της γιάφκας του Τζωρτζή και της ενημέρωσης των κου-κους του Πίπη κάθε πρωί.

-Για τους ανθρώπους του πνεύματος και του πολιτισμού ο λόγος. Τους ξέχασε η πολιτεία να τους περιλάβει στο κατάλογο ενίσχυσής τους, πρόσθεσε ο ιδιοκτήτης του καταστήματος, Γλάδστωνος και Ομήρου, δίνοντας την ανάλογη τιμή στον ποιητή.

-Λάθος το λέει ο Τζωρτζής. Τους ξέχασε η πολιτεία αυτούς που είναι οι πιο πάνω απ όλους. Των Καλών Τεχνών, όχι των βρόμικων σαν του μπαλωματή τσαγκάρη. Τα χεριά του μυρίζουν ακόμη από βερνίκι. Λογίζεται κι αυτός ότι είναι άνθρωπος του πνεύματος και του πολιτισμού, απάντησε ο Πίπης με περιπαικτική διάθεση, έχοντας την ειδικότητα της άλλης τέχνης του να «ξεντύνει» κάθε πρωί όλες τις «καρακιτσαρίες», της οδού Ζαλοκότα και Σαλοναρίου.

-Ο πνευματικός άνθρωπος κι ο πολιτισμός έχουν έννοιες διαφορετικές απ΄ του καθενός την τέχνη. Ο Πολιτισμός παράγεται από την Πόλιν. Από τη συνολική συνεισφορά όλων των τεχνών και της πιο σπουδαίας, της φιλοσοφίας. Το επίπεδο αυτής της κοινωνίας μοιάζει, με την αρχαία Αθήνα με τη Πόλη-Πολιτεία της άμεσης Δημοκρατίας. Ο Αποσπερίτης χρωμάτισε τα λόγια του με τα δικά του χρώματα, εντελώς άλλης απόχρωσης.

-Άνθρωπος του πνεύματος και του πολιτισμού δεν είναι επειδή κάποιος είναι συγγραφέας, ηθοποιός, ποιητής, σκηνοθέτης, τραγουδιστής και γλύπτης; ρώτησε ο Τζωρτζής, ελπίζοντας να αποσπάσει μια απάντηση από τα χείλη του μεγάλου ποιητή που θα ενίσχυε τις απορίες που είχε στο μυαλό του από καιρό.

-Όχι βέβαια. Σε κάθε τέχνη υπάρχει μια κλίμακα επιδεξιότητας. Διαφέρομε μεταξύ μας στα στάδια της επιδεξιότητας που αποκτούνται με συνεχή εργασία, έρευνα, διάβασμα, αγάπη, πάθος και τον πόθο που έχει ο καθένας μας, δίνοντας μια δημιουργική διάσταση  σ΄αυτό που κάνουμε.

-Και το έργο του καθενός μας, όποιο κι αν είναι, ανάλογα με την αξία του, βρίσκει την ανάλογη αποδοχή του. Οι τέχνες όμως, δεν έχουν μια κλίμακα κατώτερης και ανώτερης βαθμίδας ; Ο Τζωρτζής κοίταξε επιτιμητικά τον Πίπη, πιστεύοντας ότι αυτόν είχε στόχο η ερώτησή του για να μη τον αφήσει να δρέψει τον θρίαμβό του.

-Αν παραδεχθούμε μια κοινωνία διαβαθμισμένη από ανώτερες και κατώτερες κάστες των τεχνών και το ποια κάστα είναι ανώτερη από την άλλη καταλήγουμε στο ερώτημα ποια θα είναι πρώτη ; Των φιλοσόφων, των θεολόγων, των πολιτικών, των στρατιωτικών, των «γαλαζοαίματων», των γιατρών, των μηχανικών, των δασκάλων, των δικαστών, των σιδηρουργών  ή άλλων δεκάδων τεχνών. Στη συνέχεια κάθε κάστα θα μεταβιβάζει τα δικαιώματα της τέχνης της μόνο στα συγγενικά της μέλη, απάντησε ο Αποσπερίτης.

-Δοκιμάστηκαν αυτές οι κοινωνίες των καστών και απέτυχαν. Κάθε τέχνη τη διαλέγεις από αγάπη μόνο και όχι για να απολαμβάνεις προνόμια, ανωτερότητα και εξουσία πάνω στις άλλες τέχνες. Η χαρά της δημιουργίας κάθε έργου είναι η απολαβή σου, πρόσθεσε ο Φώτης του Εθνικού Θεάτρου.

-Μα τότε δεν θα γινόταν κανένας μας γιατρός. Μια τέχνη που θέλει διάβασμα πολύ. Θα γινόμασταν τσαγκάρηδες όλοι, επανήλθε ο Πίπης κοιτάζοντας προς το Τζιωρτζή.

-Το τάλαντο της τέχνης εκδηλώνεται του καθενός μας από πολύ νωρίς. Χωρίς καμιά μισθολογική απολαβή κανενός μες στο μυαλό του. Την ιεράρχηση και τη διάκριση των ευγενών επαγγελμάτων, των καλών τεχνών, των ευγενών ταμείων, έναντι των δήθεν παρακατιανών την καλλιεργεί η κάστα των εξουσιαστών πολιτικών απ΄όπου προέρχονται οι περισσότεροι. Όλες οι τέχνες θέλουν διάβασμα κι όλες έχουν δύσκολους μαθηματικούς τύπους κι ορισμούς. Ακόμη και του γεωργού, μελετώντας τη βιολογική σύνθεση των φυτών, των στοιχείων της γης, του νερού και του ανέμου κάθε εποχής, θα δούμε ότι η τέχνη του γεωπόνου-γεωργού είναι πιο περίπλοκη κι απ΄ του γιατρού ακόμη. Από τη δική του επιστήμη εξαρτάται η υγεία του ανθρώπου, πριν απ΄ του γιατρού, απάντησε ο Φώτης.

-Ο πνευματικός άνθρωπος είναι εκείνος που αντιλαμβάνεται πότε ο άνθρωπος, από υπηρέτης των αναγκών του ανθρώπου γίνεται εξουσιαστής του, κατά μια έννοια. Αν παραχωρήσεις δικαιώματα σε μια κάστα κάποιας τέχνης θα γίνει εξουσιαστικός μηχανισμός έναντι των άλλων. Ο πνευματικός άνθρωπος αγωνίζεται ενάντια στους εξουσιαστικούς μηχανισμούς που υποδουλώνουν κάθε άνθρωπο, πρόσθεσε ο Αποσπερίτης, σκιαγραφώντας μια εικόνα του πνευματικού ανθρώπου κι ανεβάζοντας τη συζήτηση σε ανώτερο επίπεδο. 

-Το ίδιο είναι τα παπούτσια του προκαδόρου Τζωρτζή που πατάνε κάτω στη γη και οι ξυλόπροκες που καρφώνει με τα έργα των καλών τεχνών που μας ανεβάζουν ψηλά στον ουρανό; ρώτησε πάλι ο Πίπης, καρφώνοντας την πρόκα του.

-Το υπουργείο πολιτισμού της Ελλάδας ιδρύθηκε επί χούντας το 1971, για να μην ξεχνιόμαστε. Συγγραφείς, ηθοποιοί, τραγουδιστές, καθηγητές, πανεπιστημιακοί  κι άλλων τεχνών δώσανε τα διαπιστευτήριά τους και υπηρετήσαν κατά καιρούς τυραννικά και κατ΄ επίφαση δημοκρατικά καθεστώτα, πρόσθεσε ο Αποσπερίτης, έχοντας δει τις αρχαιοελληνικές φιέστες του στρατοκρατικού καθεστώτος του πρώτου υπουργείου περί πνεύματος και πολιτισμού, πριν αυτοεξοριστεί τα χρόνια της απριλιανής δικτατορίας το 1972.

-Δεν κάνουν τον παππά τα ράσα, ούτε τα παντελόνια κάποιους άνδρες. Αυτό το ξέρουν όλοι, εκτός από του λόγου σου πεταλωτή μου. Παλιά οι τσαγκάρηδες βάζανε και πέταλα στα υποδήματά μας, έτσι για να μη ξεχνιόμαστε, και θέλει να λογίζεται κι ο τσαγκάρης μας άνθρωπος του πολιτισμού. Το ίδιο είναι το πινέλο του ζωγράφου με τη φαλτσέτα σου ; Ο Πίπης εκτόξευσε πάλι τα περιπαικτικά πυρά του, χωρίς ο Τζωρτζής να αντιδράσει αμέσως.

-Οι τέχνες υπάρχουν για να υπηρετούν το σώμα, το πνεύμα και την ψυχή του ανθρώπου. Οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί μπορούν και τις τρεις κατηγορίες των τεχνών να τις χειραγωγήσουν αν το θέλουν, προάγοντας τον Πόλεμο αντί για την Ειρήνη, απάντησε ο Αποσπερίτης, σπεύδοντας να προλάβει τον Τζωρτζή που κοίταγε τον Πίπη, ετοιμάζοντας τα βέλη του.

-Υπάρχει και προσωπική ευθύνη του καθενός μας, ανεξάρτητα από τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς. Έχουμε περιθώρια επιλογής, παρατήρησε ο Φώτης.

-Ετοιμάζεται και ονειρεύεται του Αγίου Πνεύματος να πάει στο νησί με τα παροιμιώδη πάρτι του «πνεύματος και του πολιτισμού», πουλώντας ρούχα και αξεσουάρ «Μανέστρου Πίπη», αλλά δεν το σηκώνει ο άνεμος και τώρα κάθεται πάνω στα κλούβια αυγά του, απάντησε ο Τζωρτζής, τεντώνοντας τη χορδή του λόγου του κατευθείαν στον αντίπαλό του.

-Ο τσαγκάρης κύριε Τάκη θέλει να πάει στο Σύνταγμα να μπει στην πλατφόρμα των ενοίκων των κατωτέρων ορόφων που ζητούν ενίσχυση από τους πλούσιους ένοικους των ανωτέρων ορόφων που ξεκοκάλισαν ό,τι απόμεινε σ΄αυτή τη χώρα. Μη ξεχάσεις να πάρεις μαζί σου και τα καλαπόδια, απάντησε ο Πίπης, σηκώνοντας το γάντι της πρόκλησής του.

-Ράβει μάσκες! Ο φραγκοράφτης αν δεν υπήρχαν τα μαγαζιά της νύχτας και της τέχνης του αφρού. Της “αφ ̓ υψηλού” τέχνης, που είναι πολύ αφρώδης, πελατεία καμιά δε θα ΄χε. Αλλά μυαλό δεν έβαλε ακόμη, απάντησε ο Τζωρτζής, δίνοντας συνέχεια στη βεντέτα τους.

-Η χρεοκοπία είναι ολική σ΄όλα τα επίπεδα. Η «Κρέμα» μοιάζει με νεκροταφείο περασμένων μεγαλείων. Χρήματα απ΄ των καλών τεχνών, όπως τις ονομάζομαι, μπαίνουν ελάχιστα στη χώρα ή αν έρχονται είναι από τους αφορισμένους και τους καταραμένους της όποιας τέχνης και εποχής, σημείωσε ο Αποσπερίτης.

 -Και των κακών τεχνών φέρνουν το συνάλλαγμα στη χώρα. Ο τυροκόμος της κακιά τέχνης, θα μας σώσει από την πείνα πάλι, για να κοκορεύονται κάποιοι με την τέχνη της ξαπλώστρας και της σακοράφας, είπε ο Τζωρτζής έτοιμος σαν τον Δον Κιχώτη να ορμήσει πάνω στους ανεμόμυλους του νησιού του Πίπη.

-Υπάρχει μια υπερβολή, σύγχυση και ταύτιση που καλλιεργούν ΜΜΕ, περί πνευματικών ανθρώπων και πολιτισμού, προβάλλοντας στη θάλασσα των καναλιών, ανθρώπους της showbiz και των celebrities που επιπλέουν, μέχρι να τους ξεβράσει κάποια παλίρροια μεγάλη σαν σκουπίδια,  πρόσθεσε ο Αποσπερίτης, κατευνάζοντας το πολεμικό κλίμα των δύο μονάχων.

-Τα άρβυλα και τα σκαρπίνια δεν επιδοτούνται ποτέ σε μέρες κρίσης. Ούτε τα αγαθά που φέρνουν το συνάλλαγμα, κύριε Φώτη.

-Επιδοτούνται Τζωρτζή κι αυτά. Ανάλογα τις εποχές. Οι καθεστωτικοί εξουσιαστικοί μηχανισμοί, όταν θέλουν άρβυλα και όπλα επιδοτούν αυτές τις τέχνες. Όταν οι κρατούντες θέλουν αποχαύνωση, παραπληροφόρηση και αποβλάκωση επιδοτούν άλλες τέχνες που στοχεύουν στο μυαλό του ανθρώπου. Πολλά αριστουργήματα γράφτηκαν κάτω από άθλιες συνθήκες. Αυτά τα έργα, όλων των τεχνών, πουλάνε ακόμη, απάντησε ο Αποσπερίτης, έχοντας εξοριστεί στην Ακροναυπλία τον καιρό που ένας άλλος μεγάλος ποιητής έγραφε: «Όπου και αν ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει». Τον Αποσπερίτη τον πλήγωναν οι πέτρες που οι βασανιστές τον υποχρέωναν να περπατά ξυπόλυτος για τιμωρία, όλη μέρα και άλλοι σύντροφοί του πάνω στις ίδιες πέτρες ζωγράφιζαν γοργόνες, όπως έλεγε ένας στίχος από ποίημα του.

-Πες τα κύριε Τάκη. Το εργαστήριο μου στις δόξες του, ξέρετε, τι συνάλλαγμα έφερνε στη χώρα. Μιλούσαν όλοι για τη μόδα του Γαλάζιου Αιγαίου. Ύστερα, ήρθε η χρεοκοπία και πρώτοι την πληρώσαμε εμείς. Πέσανε σαν τα κοράκια πάνω μας, πρόσθεσε ο Πίπης, εισπράττοντας την απάντηση του Τζωρτζή, μ΄ένα ειρωνικό χαμόγελο, τεντώνοντας τις χορδές του λαιμού του και αφήνοντας το λόγο του να βρει το στόχο του.

-Στις σκληρές συνθήκες της Μύκονου που τα σπάζατε μέχρι το πρωί. Πες τα κι αυτά φτερωτέ Ερμή της ραπτομηχανής. Ο ράφτης μας θα το τσεπώσει το χρήμα πάλι με τη πανδημία. Επειδή του απόμειναν 30 ραπτομηχανές και ράπτριες, ασφαλισμένες με δανεικά και μεροκάματα μισά.

-Οι ποιο επικίνδυνες τέχνες, ανάμεσα σ΄όλες, είναι εκείνες που στοχεύουν στο μυαλό του ανθρώπου. Όλοι γνωρίζουν ποιος κυβερνά κάθε φορά το τόπο και ποια τάξη εκπροσωπεί. Όπως ξέρουν και τα ΜΜΕ ποιος τα ελέγχει και ποιος είναι το αφεντικό. Και ποιος όλους τους πληρώνει. Παρατήρησε ο Φώτης, στρέφοντας την κουβέντα στους επικίνδυνους τεχνίτες κάθε εποχής.

-Και ξέρουν σε ποιον πωλούν τα έργα τους και εκείνος πώς τα μεταπουλά με τα σκουπίδια που προβάλλει, εξαφανίζοντας κάθε έργο που θα προβληθεί σημαντικό. Υπάρχει και η δωρεάν, χωρίς χρέωση, προβολή που είναι σαν την επιδεικτική φιλανθρωπία του πλουσίου που πιάνει τα μπροστινά στασίδια του ναού, πρόσθεσε ο Αποσπερίτης για όσους λογάριαζαν την παρουσία τους στα ΜΜΕ με αντιπαροχή.

-Ο Πνευματικός άνθρωπος με κεφαλαίο Π δημιουργεί, όταν οι συνθήκες δεν του επιτρέπουν. Δεν εκλιπαρεί ποτέ. Ο λόγος του Λεφουντάρη, έδωσε τον δικό του ορισμό. Τάδε έφη:  «Ο Πνευματικός άνθρωπος προτιμά να ζει λιτά, με ακρίδες της ερήμου και ρούχα από τις τρίχες της καμήλου, παρά να χαϊδεύει την οποιαδήποτε εξουσία».

-Οι άνθρωποι του πνεύματος και του πολιτισμού έχουν στα χέρια ρόζους, όπως των γεωργών, των ξυλουργών, των μουσικών, των διανοουμένων που γράφουν και σβήνουν χιλιάδες λέξεις πάνω σ΄ένα χαρτί, μοιράζοντας εφημερίδες και προκηρύξεις χέρι χέρι, πρόσθεσε ο Αποσπερίτης, έχοντας στις αποσκευές του τις διαμαρτυρίες των διανοουμένων ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, αντάμα με τους αγρότες, τους εργάτες, τους φοιτητές και τα συνθήματα που μετά από λίγα χρόνια ξεθώριασαν και εκείνα. «Η Φαντασία στην Εξουσία», «Δεν θα αξιώσουμε τίποτα, δεν θα ζητήσουμε τίποτα. Θα πάρουμε, θα καταλάβουμε», «Το αφεντικό έχει ανάγκη εσένα, δεν τον έχεις εσύ ανάγκη», «Αγοράζουν την ευτυχία σου… Κλέψ’ την», «Η ποίηση βρίσκεται στους δρόμους».

-Σαν του οραματιστή με το ραβδί  στο χέρι που τριγυρνούσε στα σιτοχώραφα του Πηνειού, κοντά στις ποταμιές με προσκεφάλι ένα δεμάτι από κιτρινισμένες θημωνιές, πρόσθεσε ο φώτης Λεφουντάρης, παίζοντας στην αυλή του σχολείου τον πρώτο θεατρικό ρόλο του στους ανατολικούς πρόποδες του Κάτω Ολύμπου, λίγα χιλιόμετρα απ΄τον Πυργετό της Λάρισας.

-Και το πρωί κίνησε να ανταμώσει και να παλέψει με τον θάνατο για να νικήσει η ΖΩΗ.

Την τελευταία ποιητική πινελιά στη μνήμη του μεγάλου κοινωνιστή ριζοσπάστη, την έβαλε ο Αποσπερίτης, κεφαλλονίτης στην καταγωγή.

———————————————

Πελάτης άλλος δεν μπήκε στο κατάστημα του Κοντολίνη μετά τον Φώτη. Έχε πάει μεσημέρι. Ο Λεφουντάρης είχε παρασυρθεί από τους συνδαιτημόνες της συζήτησης, ξεχνώντας εντελώς τα μοκασίνια του.

Ο Τζωρτζής γύρισε την ταμπελίτσα της πόρτας με την επιγραφή ΚΛΕΙΣΤΟΝ  και έφερε το τραπεζάκι που είχε πίσω από το παραβάν.

-Καθίστε, όπως είστε. Παραγγέλνω τσίπουρα και θαλασσινούς μεζέδες.

Το Συμπόσιον, Γλάστωνος και Ομήρου των τεσσάρων συνδαιτημόνων περί πνευματικών ανθρώπων και του πολιτισμού – τα σπουδαία είχαν ειπωθεί,- συνεχίστηκε μέχρι τις πρώτες βραδινές ώρες μετά οινοποσίας εκλεκτού οινοπνεύματος και θαλασσινών.

Η καταγραφή των πρακτικών του εν λόγου Συμποσίου οφείλεται στον Φώτη Λεφουντάρη που κρατούσε σημειώσεις εκ των διαλόγων των συνομιλητών του, ακουμπώντας το σημειωματάριο του πάνω στις σόλες των παπουτσιών. Ένεκα τούτου, όλα ήταν γραμμένα στα παλιά του τα παπούτσια, όπως έγιναν τα μοκασίνια του μετά από λίγα χρόνια από εκείνη τη μαγιάτικη μέρα στα 2020. Μέρες της μεγάλης πανδημίας.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΝΟΣ