Η Πλημμύρα του Ληθαίου 1907 και η Καταστροφή των Τρικάλων

Οι ποταμοί των Τρικάλων, Πηνειός, Ληθαίος, Κουμέρκης, Αγιαμονιώτης, και Πορταϊκός της Πύλης και πλήθος άλλων ρεμάτων και παραποτάμων αποτελούσαν τους φυσικούς δίαυλους-αποδοχής των νερών, προερχομένων από τις πηγές τους και από τις συχνές  νεροποντές, εκβάλοντας τα νερά τους στη θάλασσα.

Ο Πηνειός  ήταν ο Γίγαντας ποταμός, θεός κατά την αρχαιότητα, συγκεντρώνοντας κατά τη διαδρομή (206 χιλ.) του θεσσαλικού κάμπου όλα τα νερά των θεσσαλικών παραποτάμων κατέληγε στην κοιλάδα των Τεμπών και εξέβαλλε στη θάλασσα της Μελιβοίας (Αιγαίο).  

Πρόκειται για ένα τεράστιο πλωτό ποτάμι, με τεράστιο πλάτος οι όχθες του, με αποτέλεσμα το βάθος και το πλάτος της ροή του ενίοτε να είναι μικρό και επιφανειακό, έχοντας τη δυνατότητα να τον διασχίσεις ξυπόλυτος.

Το ίδιο και οι άλλοι παραπόταμοι των Τρικάλων, (Ληθαίος, Κουμέρκης, Αγιαμονιώτης, Πορταϊκός) είχανε μεγάλο πλάτος οι όχθες μεταξύ τους και ενίοτε τους καλοκαιρινούς μήνες τους περνούσες, φορώντας παπούτσια από πέτρα σε πέτρα.

Λατρευτικοί θεοί οι ποταμοί από την αρχαιότητα, μη φοβούμενοι καμιά καταρρακτώδη νεροποντή και καταιγίδα ή κάποιο έκτακτο φυσικό φαινόμενο, οποιαδήποτε κλίμακας και κλιματικής αλλαγής. Και πάντα άγριες, ξαφνικές και μακρόσυρτες οι νεροποντές και οι καταιγίδες τάραζαν την ηρεμία του θεσσαλικού κάμπου.

Οι βροχοπτώσεις κρατούσαν πολλές φορές και πάνω από μια εβδομάδα και οι χειμώνες έφερναν χιόνια που κρατούσαν πολλές μέρες και το ύψος τους έφτανε τα δύο μέτρα και τα κρύσταλλα από τις στέγες των σπιτιών, στάζοντας ολημερίς, έφταναν μέχρι το έδαφος.

Όλοι οι ποταμοί του θεσσαλικού κάμπου από πολλά χρόνια πριν είχαν χαράξει τα σύνορά τους και οι κάτοικοι έχτιζαν τις κατοικίες τους πέρα από τα σύνορα τους και ας μίκραινε το πλάτος της ροής, έχοντας κάθε φορά το ανάλογο βάθος.

Οι θεσσαλοί κάτοικοι γνώριζαν, ότι οι ποταμοί ήταν η σωτηρία τους και όχι η καταστροφή τους για αυτό τους λάτρευαν σαν θεούς

Στις ξαφνικές νεροποντές, όπως και τους χειμωνιάτικους μήνες τα ποτάμια δίπλα τους (Ληθαίος, Κουμέρκης, Αγιαμονιώτης, Πορταϊκός) φόραγαν το μακρόσυρτα και πλατύκαπα πανωφόρια τους.

Οι ποτάμιοι θεοί, κανάκευαν και ηρεμούσαν τα έκτακτα νερά σε κάθε ξαφνική καταιγίδα, χωρίς να βάζουν τα οποιαδήποτε δεσμά και φασκιά στο πέρασμά τους για να διακόψουν τη φυσική ροή τους, ξέροντας πως αν σφίξουν έστω και λίγο τα λουριά του μεγάλου πανωφοριού τους τα νερά θα εξοργίζονταν και από ήρεμα θα γίνουν ορμητικά και καταστροφικά.

Αλλά, το 1907 κάποιοι άνθρωποι ασεβείς και εχθροί των ποταμών παραβίασαν τα σύνορα των ποταμών και του Ληθαίου.΄

Αρχίζοντας οι εχθροπραξίες από το 1881 με την προσάρτηση της Θεσσαλίας στις τότε Μεγάλες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις (αυτοκρατορίες), τοποθετώντας ως επιστάτη τους(των προσαρτημένων εδαφών της Θεσσαλίας) το νεοσύστατο βασιλευόμενο ελληνικό κράτος.

Από τότε άρχισε η εισβολή των οικοπεδοφάγων, εναντίον του ανυπεράσπιστου μικρού ποτάμιου θεού(Ληθαίου), καταξεσχίζοντας το πλατύκαμπο και μακρόκαπο πανωφόρι του που ρεγουλάριζε ήρεμα τα νερά του.

Ήταν δε τόση η μανία των οικοπεδοφάγων που οι πάσσαλοι κατοχής του ποταμού έφταναν μέχρι τη μέση του ποταμού, ακολουθώντας το καταστρεπτικό μπάζωμα που μετέτρεψε το μικρό σωτήριο ποτάμιο θεό σ΄έναν ανοιχτό βρώμικο υπόνομο.

Οι λίγες φωνές υπεράσπισης των δικαιωμάτων του Ληθαίου δεν εισακούστηκαν ποτέ από τον νέο αφέντη του θεσσαλικού κάμπου, υψώνοντας τον μηχανοκίνητο αλαζονικό σιδερένιο θεό του σ΄ολο το μήκος της ροής του, αδυνατώντας να ελέγξει την επιστασία του νεοσύστατου βασιλευομένου κρατιδίου που είχε επανδρωθεί από νεοκοτζαμπάσηδες.

Η εισβολή, η καταπάτηση και η λεηλασία της αστικής και γεωργικής γης των θεσσαλικών πόλεων δεν είχε προηγούμενο, με εκατοντάδες νόθες μεταβιβάσεις Οθωμανών ιδιοκτητών αστικής και γεωργικής γης μέσα σε μια νύχτα.

Η επέλαση των ελλαδιτών στις νέες χώρες, γνωρίζοντας κάποιοι την προσφιλή μέθοδο των καταπατήσεων και των ψεύτικών μεταβιβάσεων, επωφελήθηκαν πρώτοι, καταπατώντας με διάφορους τρόπους τα πιο κερδοφόρα φιλέτα αστικής  και γεωργικής γης των πόλεων, κατέχοντας σε λίγα χρόνια ως νέοι κοτζαμπάσηδες τα ηνία των αρχών της εξουσίας.

Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο γης που ίσχυε για 400 χρόνια, ορίζοντας ότι όλη η γη αποτελεί ιδιοκτησία του Οθωμανικού κράτους με τις επιμέρους δικαιοδοσίες χρήσης και κατοχής αυτής, δεν αντικαταστάθηκε ποτέ από ένα Νέο Κτηματολόγιο(Εθνικό) και το καθεστώς της ρεμούλας και της καταπάτησης εδαφών παγιώθηκε για χρόνια.

Αυτή η ύβρις εναντίον των ποταμών και του Ληθαίου δεν έμεινε αναπάντητη και την 4^η  Ιουνίου 1907 μέρα του δευτεριάτικου εβδομαδιαίου παζαριού, δείχνοντας την οργή και τη θεϊκή δύναμή του, μέσα σε λίγες ώρες, κατέστρεψε τους εισβολείς του, αφήνοντας πίσω του ανυπολόγιστες καταστροφές.

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα διάφορων επιτροπών τα θύματα κυμαίνονταν από 120 έως 150 θύματα και σύμφωνα με ανταποκριτές των εφημερίδων οι πνιγμένοι ξεπερνούσαν τους 300.

Η αρίθμηση σταμάτησε γρήγορα, παρόλο που για μήνες ανακαλύπτονταν κάτω από τόνους λάσπης νέα θύματα ιδιαίτερα από τις διάσπαρτες κοινότητες των Αθίγγανων όπου η έλλειψη ταυτοτήτων τους δεν αναγνώριζε θύματα παρά μόνο αγνοουμένους.

Ολόκληρες συνοικίες εξαφανίστηκαν από προσώπου γης. Τα νεκρά ζώα χιλιάδες και ότι έχει σχέση με τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή σκεπάστηκαν για μήνες από τόνους λάσπης.

Τα κατεστραμμένα σπίτια πάνω από τρεις χιλιάδες. Καταστήματα και επιχειρήσεις κατεστραμμένες ολοκληρωτικά, σταματώντας η οικονομική και η επιχειρηματική ζωή της πόλης και των χωριών για πολλούς μήνες και ενόψει το χειμώνα οι ξεσπιτωμένοι, κτυπημένοι από την υγειονομική απειλή που πρόβαλε αμέσως, αντιμετωπίστηκε από βοήθειες από τις διάσπαρτες ελληνικές κοινότητες και άλλων φίλων του εξωτερικού.

Χωρίς να λείπουν, ούτε τα φαινόμενα του  μαυραγοριτισμού, των πλιατσικολόγων, της άμεσης συνδρομής των κρατικών και άλλων ανύπαρκτων υπηρεσιών βοήθειας, έχοντας πολλοί κάτοικοι της πόλης να βάλουν μπουκιά στο στόμα πάνω από μια εβδομάδα, και προσκεφάλι τους τρεις καλοκαιρινούς μήνες τον έναστρο ουρανό, ξυπνώντας κάθε φορά απ΄ ένα αστροπελέκι που συχνά έσχιζε και πάλι τον ουρανό.

Το μπάζωμα, η λεηλασία και η εκμετάλλευση της κοίτης, των παρόχθιων εδαφών και των νερών του ποταμού, η παραβίαση των φυσικών ορίων του ποταμού δεν θεωρήθηκε ποτέ ως η κυρίαρχη αιτία της καταστροφής.

Μετά από χρόνια δόθηκε η «πρέπουσα»  λύση. Ο αποκεφαλισμός του Ληθαίου, με την εκτροπή ενός μέρους των νερών του Ληθαίου προς τον Πηνειό, πριν από την είσοδό των νερών στην πόλη των Τρικάλων.

Φαίνεται, από δημοσιεύματα των ημερών, πως την ίδια συνταγή ακολούθησαν και άλλες θεσσαλικές πόλεις τα επόμενα χρόνια, υπερφορτώνοντας τον Πηνειό, χωρίς την απαιτούμενη θωράκιση του, θέλοντας να διασώσουν τον αστικό ιστό και πληθυσμό κάθε μεγάλης θεσσαλικής πόλης  

Με αυτόν τον τρόπο η παραβίαση των φυσικών ορίων του Ληθαίου παγιώθηκε για χρόνια μεταβάλλοντάς τον Ληθαίο σ΄ένα ανοιχτό υπόνομο όμβριων υδάτων, που σε κάθε νεροποντή διάρκειας υπερχείλιζε, σπέρνοντας τον πανικό στους κατοίκους του αστικού κέντρου, μεταβάλλοντας ενίοτε πολλές νέες περιφερειακές συνοικίες σε πλωτές πολιτείες.

Μετά το τέλος του 2^ου Π.Π. οι οικοπεδοφάγοι εισέβαλαν στον μεγάλο ποτάμιο θεό, στο γίγαντα του θεσσαλικού κάμπου, στον Πηνειό, λεηλατώντας επί χρόνια τα φυσικά όρια του.

Αν διατρέξει κανείς σήμερα (2023)τον Πηνειό σ΄όλο το μήκος του θα διαπιστώσει πλήθος επί μέρους, παραβιάσεις και επεμβάσεις για εκροή και απορροή μεγάλων βιομηχανικών αποβλήτων που σκοτώνουν κάθε υδρόβια ζωή.

Αλλά, και πρόχειρα φράγματα και μπαζώματα για τη διάσωση επιχειρήσεων, παρεμβάσεις κινούμενες από ενδιαφερομένους πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων προς εξασφάλιση ψήφων και οικονομικών ενισχύσεων, ανάλογα κάθε φορά με το ποια πολιτική δύναμη(παράταξη) κατείχε τα ηνία της εξουσίας.

Ένα αλαλούμ και πάσης Ελλάδας, μέχρι του σημείου να ασκούνται παρεμβάσεις και επεμβάσεις, με τη νοοτροπία τα νερά, τα λήμματα και τα σκουπίδια να μη φτάσουν ποτέ στη δική μας πόρτα. Αλλά στην πόρτα του γείτονα, τυγχάνοντας να είναι και άλλης πολιτικής παράταξης ή άνευ οποιοδήποτε πολιτικού και οικονομικού οφέλους.

Κάποτε υπήρχαν δασοφύλακες και αγροφύλακες. Γεμάτη η ύπαιθρος χώρας για τη φύλαξη των ποταμών, των λόφων και άλλων μικρών φυσικών δρυμών που κατέφυγαν οι κάτοικοι του θεσσαλικού κάμπου και των πόλεων για την αναψυχή τους και την επαφή τους με τη φύση, απολαμβάνοντας τα δώρα κάθε εποχής του χρόνου.

Κάποτε οι ποταμοί ήταν γεμάτοι ψαρότοπους και η ποτάμια αλιεία μέρος της καθημερινής αγοράς με πολλούς επαγγελματίες ψαράδες που τροφοδοτούσαν την αγορά με πλήθος ειδών ψαριών και ιδιαίτερων ειδών οστρακοειδών.

Το 2023, ποταμοί, λίμνες, λόφοι, μικροί και μεγάλοι φυσικοί δρυμοί, οι φυσικοί πνεύμονες κάθε ζωής, έχουνε κλείσει. Έχουν λεηλατηθεί, έχουν καταληφθεί, μπαζωθεί από έναν εχθρό-εχθρούς που βρίσκονται εντός της χώρας και συνήθως και ενίοτε προβάλλονται ως οι φύλακες και οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων (των ποταμών, λιμνών, λόφων, μικρών και μεγάλων φυσικών δρυμών, παραλιών και θαλασσών) ενώ πρόκειται  για άρπαγες, ντυμένοι με προβιές προβάτων.

Αυτοί οι άρπαγες έχουν εξασφαλίσει για χρόνια την ασυλία τους, δρώντας με τους νόμους της ζούγκλας, καταλύοντας κάθε έννομη τάξη, από την έλλειψη ενός Δημοκρατικού πολιτεύματος.

Η Δημοκρατία (με τις δυσκολίες της) εξασφαλίζεται και νομιμοποιείται ως πολίτευμα, όταν κονταροχτυπιέται με το άλλο της μισό. Όταν πετυχαίνει να εξασφαλίσει το 51% ενός εκλογικού αγώνα-σώματος, για τη δημιουργία ενός κυβερνητικού σχήματος.

Το 41% και το 49% για τη δημιουργία ενός κυβερνητικού σχήματος, προσβάλλει και καταλύει τη Δημοκρατία. Ένα τέτοιο κυβερνητικό σχήμα δεν μπορεί ποτέ να είναι ενός δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά μόνο ενός ολιγαρχικού πολιτεύματος.

Όταν, από τις πολιτικές παρατάξεις καμιά δεν κατάφερε να συγκεντρώσει το 51% του εκλογικού σώματος(γιατί προφανώς δεν έχει πείσει τους πολίτες με το πρόγραμμά της) υποχρεούνται να αναζητήσουν συμμάχους(πολιτικές παρατάξεις) μεσά σ΄ένα εύλογο διάστημα κάποιων μηνών.

Το Δημοκρατικό πολίτευμα δεν καταφεύγει σε εύκολες λύσεις, επικαλούμενες οι πολιτικές παρατάξεις ότι δεν υπάρχει κουλτούρα σύνταξης ενός κοινού προγράμματος κατ΄αναλογία της εκλογικής δύναμής τους, καταργώντας την ύψιστη αρχή της (το 51% σχηματισμού κυβέρνησης).

Η κουλτούρα συνεργασίας επαφίεται στην κρίση του εκλογικού σώματος των πολιτών και όχι στη κρίση μιας πολιτικής παράταξης που έχει κάθε λόγω να σκαρφιστεί οτιδήποτε για την κατάληψη της εξουσίας.

Η αιτία του μεγέθους των καταστροφών των τελευταίων ημερών οφείλεται στην κατάλυση του Δημοκρατικού πολιτεύματος, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά την έλλειψη, εκ των προτέρων, κάθε οργάνωσης και επαρκούς αντιμετώπισης, εκ των προτέρων, μιας προβλεπόμενης κακοκαιρίας.

Bill Panos

Πηγή – Φώτο : «Το Ποτάμι της Οργής 1907. Η Πλημμύρα του Ληθαίου». Βασίλη Πάνου. Εκδόσεις «Αγαπώ την Πόλιν». 2009.